Demokracja autentyczna

Demokracja autentyczna czyli związek Kościoła z demokracją

Profesor KUL i były dyrektor Instytutu Jana Pawła II tej uczelni ks. Alfred Marek Wierzbicki opublikował w 2019 roku artykuł pt. „Kłopot Kościoła z demokracją?”*). Myślą przewodnią tego tekstu była ogłoszona w 1991 roku encyklika papieża Jana Pawła II „Centesimus annus”. Wydana została w 100 rocznicę opublikowania encykliki Leona XIII „Rerum novarum”, stanowiącej fundament katolickiej nauki społecznej.

Jeden z jej rozdziałów dotyczy m.in. demokracji.

Papież zakładał w encyklice, że „Kościół /…/ wypowiada się na temat określonych sytuacji ludzkich, indywidualnych i wspólnotowych, narodowych i międzynarodowych, i formułuje w ten sposób swoje nauczanie, prawdziwy corpus doktrynalny, który pozwala mu analizować zjawiska społeczne, wypowiadać się na ich temat i wskazywać kierunki właściwego rozwiązywania problemów, które z nich wynikają”.

Jak ważna – wręcz nieoceniona - jest ta encyklika dla polskiego katolickiego demokraty pokazuje kilka poniżej przytoczonych sformułowań w niej zawartych.

W encyklice zdefiniowane jest pojęcie „demokracja”, które oznacza:

„system, który zapewnia udział obywateli w decyzjach politycznych i rządzonym gwarantuje możliwość wyboru oraz kontrolowania własnych rządów, a także — kiedy należy to uczynić — zastępowania ich w sposób pokojowy innymi”.

Papież pisze dalej:

„Nie może zaś demokracja sprzyjać powstawaniu wąskich grup kierowniczych, które dla własnych partykularnych korzyści albo dla celów ideologicznych przywłaszczają sobie władzę w państwie.

Autentyczna demokracja możliwa jest tylko w Państwie prawnym i w oparciu o poprawną koncepcję osoby ludzkiej. Wymaga ona spełnienia koniecznych warunków, jakich wymaga promocja zarówno poszczególnych osób, przez wychowanie i formację w duchu prawdziwych ideałów, jak i „podmiotowości” społeczeństwa, przez tworzenie struktur uczestnictwa oraz współodpowiedzialności. /…/ Po upadku totalitaryzmu komunistycznego i wielu innych ustrojów totalitarnych i tak zwanych systemów „bezpieczeństwa narodowego”, obserwuje się dzisiaj dominację — co prawda nie wolną od sprzeczności — ideału demokratycznego, który łączy się z zainteresowaniem i troską o prawa człowieka. Właśnie dlatego te narody, które reformują swoje systemy, muszą demokracji zapewnić autentyczne i mocne fundamenty poprzez wyraźne uznanie tych praw.”

Papież zdefiniował powyżej rozważany ideał podając jego nazwę jako „demokracja autentyczna”. Jest to ważne określenie ponieważ w historii ludzkości form demokracji było wiele, począwszy od ateńskiej a skończywszy na socjalistycznej.

Póki co Ojcowie Założyciele III RP beztrosko podeszli do papieskiej idei „autentycznej demokracji” i zafundowali nam jej ułomną formę.

Otóż Papież wyraźnie pisze, że system demokratyczny:

1.   „rządzonym gwarantuje możliwość wyboru”. 

Oznacza to ni mniej ni więcej tylko „wyboru” pełnego czyli uwzgledniającego dwa prawa wyborcze do sejmu: czynne i bierne. Oba prawa są nierozłączne dla państwa demokratycznego. 

Natomiast w III RP obywatele są pozbawieni biernego prawa wyborczego do najważniejszego organu decyzyjnego państwa czyli do sejmu podobnie jak to  było w poprzednim ustroju czyli w demokracji socjalistycznej**). Mamy zatem nadal ciągłość obu ordynacji wyborczych tj. solidarnościowej (tej po 1989 roku) z socjalistyczną poprzedniczką. 

W tej sytuacji trudno mówić o „autentycznej demokracji” zgodnie z tezą zawartą we wspomnianej encyklice. 

2.   „Autentyczna demokracja możliwa jest tylko w państwie prawnym i w oparciu o poprawną koncepcję osoby ludzkiej”.

Poprawna koncepcja musi gwarantować podmiotowość osoby w państwie, czyli nie pozbawiać części należnych jej praw, w tym praw wyborczych jak to ma miejsce obecnie w III RP.

W związku z dwoma powyżej wymienionymi rozbieżnościami miedzy demokratyczną praktyką III RP a jej wzorcem opisanym jako „autentyczny” musimy dojść do wniosku, że  nie mamy „podmiotowości” społeczeństwa, która jest niezbędna do tworzenia szerokich struktur uczestnictwa obywateli oraz współodpowiedzialności za dobro wspólne.

Przytoczony na wstępie niniejszej notki artykuł księdza Profesora jest symptomatyczny. Bowiem Profesor uznaje rok 2015 za początek kryzysu demokracji w Polsce co prowadzi do wniosku oto takiego, iż przed tym rokiem była w kraju demokracja lepsza od tej po. A przecież nic się szczególnego w owym roku nie zdarzyło poza wyborami do sejmu odbytymi wg ordynacji wyborczej III RP wzorowanej na tej z PRL-u.

W świetle mojej powyżej wyłożonej racji jest to wniosek fałszywy. Przesłanie encykliki w temacie demokracji jest klarowne i czytelne. Mówi ono o „autentycznej demokracji”, której nie ma w całej III RP a nie tylko po 2015 roku.

Byłoby niedobrze, gdybyśmy my polscy katoliccy demokraci mieli utwierdzać czy nawet bronić dzisiejszej nie autentycznej demokracji zamiast roztropnie przywracać ją na właściwe tory zgodnie z ideą wyłożoną przez świętego Jana Pawła II.

*) http://wiez.com.pl/2019/04/01/klopot-kosciola-z-demokracja/
**) W.b S. ✅ Węgierski wirus.2 czyli bierne prawo wyborcze ⭐ NEon24